Fikir ve Sanat Eserleri Telif Hakları Eser Nedir?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na (FSEK) göre eser; sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim, edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsulleridir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için;
a. Sahibinin hususiyetini taşıması,
b. Şekillenmiş olması,
c. Kanunda sayılan eser türlerinden birine girmesi,
d. Fikri bir çabanın sonucu olması gerekmektedir.
Günümüzdeki uygulamada Fikir ve Sanat Eserlerinin Tescil ve Kayıt işlemleri ikiye ayrılmaktadır:
Zorunlu Kayıt Tescil
Müzik ve sinema eserleriyle, bilgisayar oyunları için ticari dolaşıma sunulmadan önce kayıt ve tescili yapılması zorunludur.
Sinema ve müzik eserlerinde filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcıları ile seslerin ilk tespitini gerçekleştiren fonogram yapımcıları, hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, sahip oldukları hakların ihlal edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin takip edilebilmesi amacıyla sinema ve müzik eserlerini içeren yapımlarının kayıt ve tescilini yaptırırlar.
İsteğe Bağlı Kayıt Tescil
İlim ve Edebiyat Eserleri, Güzel Sanat Eserleri, Musiki Eserler, Bilgisayar Programı ve Veritabanları isteğe bağlı olarak kayıt ve tescil yaptırılabilir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tescil, başvuru sahibinin beyanına dayanılarak yapılmakta olduğundan, kayıt esnasında yanlış ve aldatıcı beyanlar ile kendisine ait olmayan mali ve manevi haklara ilişkin yanlış beyanda bulunanlar, 5846 sayılı Yasadaki hukuki ve cezai müeyyidelere tabi tutulacaklardır.
Fikri Haklar Neden Korunmalıdır?
Fikir ürünleri toplumun sermayesidir. Fikri üretim, diğer üretimlerin lokomotifi gibidir. Ülkelerin ekonomik, kültürel ve sosyal açılardan gelişmesi fikir üretimine bağlıdır.
Uzun vadede değişik alanlarda değer üreten toplumlar ayakta kalabilir. Tüketen toplumlar ise üreten toplumların tutsağı haline gelir.
Gelişmiş ülkeler için sanayi devri bitmiş ve bilgi devri başlamıştır. Bugün üretim, esas olarak bilgiye dayanmaktadır. Bilginin değerinin anlaşılmasıyla bilgi üretimi hızla artmış buna paralel olarak ta fikri mülkiyet korumasının önemi artmıştır. Gelişmiş ülkelerin bilim ve teknoloji gelişimine son derece önem vermesi ve etkin yapıda fikri mülkiyet sistemi kurması, geri kalmış ülkelerle arasındaki farkı oluşturmaktadır. .
Fikir ve sanat eserlerinin ticari getirisinin hızla artması bu alanı karlı bir sektör haline getirmiştir. Artık müzik, sinema, edebiyat ve bilgisayar programları üreticiliği milyar dolarlık dev endüstrilere dönüşmüşlerdir. Bunlara örnek olarak Google ve Microsoft un sahipleri çok kısa bir sürede dünyanın en zengin kişilerine dönüşmüştür, sermayeleri ise bilgidir.
Sektörün talebinin yükselmesi, kar marjını yükseltmiştir. Bu durum taklitçiliği ortaya çıkarmış, fikri mülkiyet haklarına tecavüz artmıştır. Fikri haklarını yeterince koruyamayanlar ise çok büyük miktarlarda mali kayıplar yaşamaktadırlar. Gelişmiş ülkeler bu durumu engellemek için fikri mülkiyete konu buluşları, özgün tasarımları, markaları, yazılımları, sinema ve müzik eserlerini, ilim ve edebiyat eserlerini uluslararası boyutta korunma için uluslararası anlaşmalar oluşturmuştur.
Fikri mülkiyetin yeterince korunmaması yenilikçiliğin ve gelişimin hızını keser. Bu durum uluslararası rekabette geri kalınmasına yol açar. Fikri mülkiyet hukukunun amacı, fikri üretimi özendirmek ve bunun sonucunda da ekonomik, sosyal ve kültürel ilerlemeyi sağlamaktır. Araştırma –geliştirme yatırımını teşvik, yabancı sermayeyi çekmek, yenicilikçiliği özendirmek için etkin bir fikri mülkiyet koruması şarttır.
Fikri mülkiyet hakları ülkesel olarak korunmaktadır. Ülkesellik ilkesine göre, bir fikri mülkiyet hakkı, hangi ülkede korunması isteniyorsa o ülkenin mevzuatı çerçevesinde ve sadece o ülkenin sınırları içinde korunur
Maddi mülkiyetten farklı olarak, fikri mülkiyet hakları süreye tabidir. Türkiye’de ilim ve edebiyat eserleri, güzel sanat eserleri, müzik, sinema, kural olarak kamuya sunumdan itibaren eseri meydana getirenin yaşam boyu ve vefatından sonrada 70 yıl süreyle korunmaktadır. İncelemeli patentler 20, incelemesiz patentler 7 yıl, faydalı modeller 10 yıl, tasarımlar 5 yıllık yenilemelerle 25 yıl, markalar ise 10’ar yıllık yenilemelerle istenildiği kadar korunabilmektedir.
Telif haklarında tecavüze uğrayan hak sahipleri, 5846 sayılı FSEK’ e dayanarak, mahkemeden aşağıdaki istemlerde bulunabilirler;
A) Hukuk Davaları
Tecavüzün ref’i (giderimi) davası
Tecavüzün meni(önlenmesi) davası
Maddi ve manevi tazminat davası?
B) Ceza Davaları
Eser sahibi maddi ve manevi haklarına tecavüz yapılması durumunda cezai işlem de talep edebilmektedir.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na aykırı olarak kasten hareket edenler hakkında 2 yıldan 4 yıla kadar hapis veya 50 bin TL’den 150 bin TL’ye kadar para cezasına veya zararın ağırlığı dikkate alınarak her ikisine beraber hüküm verilir.
Maddi Haklara Tecavüz Halinde Cezalar;
A) Aralarında bir sözleşme yapılmış olmasına rağmen, sözleşmenin hükümlerine aykırı olarak bir eser veya işlenmenin kendi tarafından çoğaltılmış nüshalarını satan veya dağıtan kişiler hakkında, üç aydan iki yıla kadar hapis veya 10 bin TL’ den 50 bin TL’ ye kadar ağır para cezasına veya zararın ağırlığı dikkate alınarak her ikisine birden hükmolunur.
B) Hak sahibinin izni olmadan bir eseri ve çoğaltılmış nüshalarını, FSEK 81. maddesinin 7. fıkrasında sayılan yerlerde satan kişiler hakkında; 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya 50 binTL’den 50 bin TL’ye kadar para cezasına veya zararın ağırlığı dikkate alınarak her ikisine birden hüküm verilir.
Hak sahibinin izni olmaksızın; bir eseri herhangi bir şekilde işleyen, çoğaltan, yayan; bir eserin nüshalarını yasal veya yasal olmayan yollardan ülkeye sokan ve her ne şekilde olursa olsun ticaret konusu yapan, bir eseri topluma açık yerlerde gösteren veya temsil eden, bu gösterimi düzenleyen ve ya dijital iletim de dahil olmak üzere her nevi işaret, ses ve/veya görüntü iletimine yarayan araçlarla yayan veya yayımına aracılık eden kişiler hakkında; 2 yıldan 4 yıla kadar hapis veya 50 bin TL’den 150 bin TL’ye kadar para cezasına veya her ikisine birden hüküm verilir.
İlim Ve Edebiyat Eserleri Kayıt Tescili
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 2 nci maddesi uyarınca;
1- Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları,
2- Her nevi rakıslar, yazılı koreografi eserleri, Pandomimalar ve buna benzer sözsüz sahne eserleri.
3- Bedii(estetik) vasfı bulunmayan her nevi teknik ve ilmi mahiyette fotoğraf eserleriyle, her nevi haritalar, planlar, projeler, krokiler, resimler, coğrafya ve topografyaya ait maket ve benzerleri, her çeşit mimarlık ve şehircilik tasarım ve projeleri, mimarî maketler, endüstri, çevre ve sahne tasarım ve projeleri ilim ve edebiyat eserleri kapsamında değerlendirilmektedir.
Arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri de içine almak üzere, bir bilgisayar programının herhangi bir öğesine temel oluşturan düşünce ve ilkeler eser sayılmazlar.
Kayıt-Tescil Başvurusu İçin Gereken Belgeler
1) Eksiksiz olarak doldurulmuş ve tüm sayfaları başvuru sahibi tarafından imzalanmış İlim ve Edebiyat Eserleri Kayıt-Tescil Başvuru Formu
2) Yönetmelikte yer alan, başvuruda bulunulan eserler bakımından eser sahibi olunduğunu ve aksinin ispatı halinde her türlü hukuki ve cezai sorumluluğun başvuru sahibi tarafından üstlenildiğini gösterir imzalanmış taahhütname
3) Eserin dijital ortama kaydedilmiş (DVD, VCD, Audio CD, CD Rom gibi) iki adet kopyası, başvurusu yapılan eserin hiçbir tereddüde neden olmayacak şekilde bütün özelliklerini açıkça tanımlayan aşağıda bulunan minimum değerlerle çekilmiş bir veya birden fazla dijital fotoğrafı DVD medya olarak verilmelidir.
4) Şirketimize ait vekâletname,
Dosya Formatı: Tagged Image File Format (.tiff)
Çözünürlük Değeri: En az 600 dpi
Güzel Sanat Eserleri Kayıt – Tescili
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 4 üncü maddesi uyarınca;
Estetik değere sahip olan;
- Yağlı ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle
- çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi,
- Heykeller, kabartmalar ve oymalar,
- Mimarlık eserleri,
- El işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri ile tekstil, moda tasarımları,
- Fotografik eserler ve slaytlar,
- Grafik eserler,
- Karikatür eserleri,
- Her türlü tiplemelerdir.
Krokiler, resimler, maketler, tasarımlar ve benzeri eserlerin endüstriyel model ve resim olarak kullanılması, düşünce ve sanat eserleri olmak sıfatlarını etkilemez.
Kayıt-Tescil Başvurusu İçin Gereken Belgeler
1) Eksiksiz olarak doldurulmuş ve tüm sayfaları başvuru sahibi tarafından imzalanmış Güzel Sanat Eserleri Kayıt-Tescil Başvuru Formu,
2) Yönetmelikte yer alan, başvuruda bulunulan eserler bakımından eser sahibi olunduğunu ve aksinin ispatı halinde her türlü hukuki ve cezai sorumluluğun başvuru sahibi tarafından üstlenildiğini gösterir imzalanmış Taahhütname,
3) Eserin detaylı tanıtıcı temsillerinin dijital ortama kaydedilmiş (DVD, VCD, Audio CD, CD Rom gibi) iki adet kopyası-Başvurusu yapılan eserin hiçbir tereddüde neden olmayacak şekilde bütün özelliklerini açıkça tanımlayan aşağıda bulunan minimum değerlerle çekilmiş bir veya birden fazla dijital fotoğrafı DVD medya olarak verilmelidir.
Dosya Formatı : Tagged Image File Format (.tiff)
Çözünürlük Değeri : En az 600 Dpi
4) Şirketimize ait vekâletname,
Musiki Eserleri Kayıt – Tescili
Her nevi sözlü ve sözsüz besteler musiki eserlerdir.Musiki eseri içeren yapımlar haricinde, eser bazında isteğe bağlı kayıt-tescil eser sahibi tarafından yaptırılabilir.
Musiki eseri içeren yapımlar, zorunlu kayıt-tescile tabi olup, seslerin ilk tespitini gerçekleştiren fonogram yapımcıları tarafından bu işlem gerçekleştirilir.
Kayıt-Tescil Başvurusu İçin Gereken Belgeler
- Eksiksiz olarak doldurulmuş ve tüm sayfaları başvuru sahibi tarafından imzalanmış Musiki Eserleri Kayıt-Tescil Başvuru Formu,
- Yönetmelikte yer alan, başvuruda bulunulan eserler bakımından eser sahibi olunduğunu ve aksinin ispatı halinde her türlü hukuki ve cezai sorumluluğun başvuru sahibi tarafından üstlenildiğini gösterir imzalanmış Taahhütname,
- Eserin dijital ortama kaydedilmiş (DVD, VCD, Audio CD, CD Rom gibi) iki adet kopyası
- Şirketimize ait vekâletname
Bilgisayar Programı ve Veritabanı Tescili
Herhangi bir programlama dili kurallarına uygun şekilde yazılmış bir grup kodun makine diline çevrilmiş son haline bilgisayar programı (yazılım) denilmektedir.
Her bilgisayarlar işlevlerini yazılımlar ile yaparlar. Örneğin Windows işletim sistemi, ETA muhasebe programı, Autocad çizim programıdır. Her yazılımın kendine ait kuralları, kodları, parametreleri vardır. Yazılımlar hayatımızı kolaylaştırmaktadırlar.
Günümüzde her alanda bilgi üretimi hız kazanmıştır. Bilgisayarda depolanan bilgilere sistematik ve hızlı erişim olanağı, güncelleme yapılabilmesi, taşınabilmesi, uzaktan erişilebilmesi veritabanı yazılımlarıyla mümkün olmaktadır.
Veritabanı sistemleri, bankacılıktan hizmetlerinden telekomünikasyona, askeriyeden üniversiteye, belediyelerden holdinglere kadar, pek çok alanda kullanılan bilgisayar sistemlerinin işleticisidir.
Bilgisayar yazılımları ve veritabanları, bilgi sistemlerinin beynidir ve etkili kullanıldığında hayatımızı ve iş dünyamızı kolaylaştırır.
Büyük emeklerle ve yatırımlarla geliştirilen yazılımların korunmasında, Kültür ve Turizm Bakanlığından alınacak olan, tescil belgesinin önemi büyüktür.
Kayıt-Tescil Başvurusu İçin Gereken Belgeler
1) Noter onaylı Vekaletname: İmzaya yetkili olan kişi/kişilerce noter tarafından tasdik ettirilecektir.
2) Taahhütname: Eser sahibi tarafından imzalanacaktır. Noter onayına gerek yoktur.
3) Eserin kopyası:
Bilgisayar Programları için;
Aşağıda belirtilen bilgiler “text” formatında “unicode” karakterlerden oluşacak şekilde (DVD,CD-ROM gibi) iki (2) adet kopya olarak verilir
A) Ticari sırrı olmayan bilgisayar programları söz konusu olduğunda alenileşmiş olsun ya da olmasın bilgisayar programının belirleyici özelliklerini taşıyan (kaynak kodunun ilk yirmi beş ve son yirmi beş sayfası; eğer elli sayfadan az ise tümü), herhangi bir araca gerek olmaksızın görülebilecek şekilde, varsa özel işareti ile birlikte çoğaltılmış bir kopya,
B) Ticari sır içeren bilgisayar programları söz konusu olduğunda ilk ve son yirmi beş sayfalık ticari sırlar bloke edilmiş şekilde kaynak kodu veya bloke edilmeksizin ilk ve son on sayfası veya amaç kodunun ilk ve son yirmi beş sayfası ile kaynak kodunun herhangi bir on veya daha fazla ardışık sayfası veya elli sayfadan kısa uzunluktaki programlar için ticari sırlar bloke edilerek tüm kaynak kodu,
C) Yeniden düzenlenmiş olan bilgisayar programları söz konusu olduğunda düzeltmeler ilk ve son yirmi beş sayfada yer alıyorsa (2) numaralı alt bentte düzenlenen seçeneklerden biri, değilse; bloke edilmemiş şekilde kaynak kodunun düzeltmelerin de bulunduğu yirmi sayfası veya bazı bölümler bloke edilerek düzeltmelerin yer aldığı elli sayfası.
Veritabanları için;
Aşağıdaki bilgilerin “XML” formatında dijital ortama kaydedilmiş (DVD,CD-ROM gibi) iki (2) adet kopya olarak verilir.
A) Tek dosyalı veritabanları (tek bir konuya ilişkin veri kayıtları) söz konusu olduğunda, ilk ve son yirmi beş sayfa, bunun verilememesi durumunda ilk ve son yirmi beş veri kaydı,
B) Birden çok dosyalı veritabanları (ayrı ve farklı veri kaydı grupları) söz konusu olduğunda hangisi daha azsa her bir dosyadan veya tüm dosyalardan elli veri kaydı, bunun verilememesi durumunda elli sayfa veya tüm veri kaydı,
C) Yeniden düzenlenmiş veritabanları (tek veya birden çok dosyalı) söz konusu olduğunda elli sayfa veya düzenlemeleri gösteren kayıtlar veya elli sayfadan az ise düzenlenmiş tüm bölümler, şifrelenmiş veritabanları için tüm bölümler ile şifre açıklaması.
Devir İşlemleri?
Daha önce bilgisayar programları ve veritabanları için kayıt tescil başvurusunda bulunulmuş ve bunlara ilişkin olarak bir koruma talep edilmiş ise söz konusu mali haklardan diğer kişi veya kurumların yararlandırılması mümkündür. Bunun için kullanma ve devir işlemi yapılmaktadır.
Bu sayede yapılacak devir kayıt başvurusu ile anlaşma sağlanan diğer kişi ve kurumların bu yazılımları, veritabanlarını kullanma hakları doğmaktadır.
Söz konusu mali haklara ilişkin kullanma ve devir yetkilerinin kayıt altına alınması için aşağıdaki belgeler ile müracaatının yapılması gerekmektedir;
1) Devir ile ilgili olarak web sayfamızda yer alan online başvuru formunun doldurulması,
2) Taahhütname; Çıktı alarak gerekli yerleri doldurup kaşe ve imzalamak gerekmektedir.
3) Tarafların veya bunlardan birinin gerçek kişi ise kimlik fotokopisi, tüzel kişi ise ticaret sicil kaydının fotokopisi,
4) İmza sahibine ait imza sirküleri aslı,
5) DVD, VCD, Audio CD, CD Rom gibi dijital bir ortama kaydedilmiş olarak program özeti (Kayıt ve tescil edilmiş bir eser veya yapım söz konusu olduğunda bu eser veya yapıma ilişkin bir örneğin sunulması zorunlu değildir.).
6) Vekaletname; Çıktı alınarak noterden onaylatılması gerekmektedir.
Devir kayıt müracaatı için başvurunun web sayfamızdan yapılmasından sonra gerekli olan evraklar kargo yoluyla adresimize gönderilmelidir.